De bekendste
psalmmelodie: psalm 36/68
Voor psalm 36 kiest
Calvijn de melodie van 'Es sind doch selig alle die / im rechten glauben
wandlen hie' (= Duitse berijming van psalm 119). De afbeelding
hieronder zet beide melodieën naast elkaar (overgenomen uit H. Hasper: Een
reformatorische kerkboek). Niet slechts verwant, maar gewoon identiek (op de
notenwaarden na).
Habent melodia sua fata:
Matthias Greiters eerste melodie (Duits ps 119 / Frans ps
36) kennen wij nu nog vooral omdat Th. de Bèze later psalm 68
heeft berijmd in het vormschema van deze melodie: Deze psalm is de Marseillaise
van de Hugenoten-camisards geworden: Que dieu se montre seulement…
Bekend is deze
melodie in het Duitse taalgebied ook niet met de tekst van ps. 119, maar met de
tekst 'O Mensch, bewein dein Sünde groβ' (Sebald Heyden, rond 1530). Een
lied dat m.n. onsterfelijk is geworden door de monumentale bewerkingen die J.S.
Bach er van maakte (zowel voor orgel als m.n. in de Matthäuspassion - slotkoor
dl. 1)
Verder: Calvijns psalm 36
- tekst - is in latere edities vervangen door een betere van
Marot.
Bij de teksten van
Marot heeft Guillaume Franc (actief in Genève vanaf 1542) nieuwe melodieën
gecomponeerd. Hij mag dus met recht de 'godfather' van de Geneefse psalmodie
genoemd worden, zij het dat de oorspronkelijke melodieën rijkelijker (o.a. 3
verschillende notenwaarden en melismen) waren dan de huidige (Loys Bourgeois
heeft ze later 'vereenvoudigd': gereduceerd tot 2 verschillende
notenwaarden; Slechts een enkele psalm (bijv. psalm 6, psalm
138) mocht z'n melisme houden.
De Melodia
Germanica is in de geneefse (steeds groeiende)
uitgaven vervangen door nieuwe melodieën. Ook Calvijns eigen tekstbijdragen
heeft hij later ingetrokken voor beter. Vanaf de editie 1543 (verloren gegaan)
zijn ze defintief vervangen door die van Marot. Calvijn kende blijkbaar z'n
grenzen en wist dat je berijmen van poëzie aan dichters moest overlaten. Zijn
enige blijvende bijdrage is dus de Duitse melodie van psalm 36/68. Niet slecht:
't is meteen de bekendste aller melodieën.
Dick Wursten
30 augustus 2004
/ 16 februari 2005 / 12 november 2009 |